Odszkodowanie a zadośćuczynienie – różnice

Odszkodowanie a zadośćuczynienie choć są pojęciami pokrewnymi, to jednak nietożsamymi. Osoba poszkodowana w wypadku może otrzymać kilka różnych świadczeń mogą to być m. in. odszkodowanie a zadośćuczynienie. Należy do nich także renta. Te dwa główne sposoby naprawienia szkody (odszkodowanie a zadośćuczynienie) często stosowane są zamiennie, jednak nie są to pojęcia tożsame. Czym jest odszkodowanie a czym zadośćuczynienie ?

Bardzo często oba te pojęcia są w języku potocznym stosowane zamiennie, nie jest to jednak prawidłowe. Główną cechą odróżniającą zadośćuczynienie od odszkodowania jest cel jaki ma mieć dane świadczenie. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie szkody niemajątkowej, natomiast odszkodowanie dotyczy szkody majątkowej.

Kto może ubiegać się o przyznanie odszkodowania ?

Odpowiedzialność odszkodowawcza może wynikać z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego bądź z czynu niedozwolonego.

Odpowiedzialność odszkodowawcza może być zatem kontraktowa lub deliktowa. Ta pierwsza, powoduje, że dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Co do zasady dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania. W przypadku przedsiębiorców należyta staranność powinna być dodatkowo oceniana z uwzględnieniem profesjonalnego charakteru wykonywanej działalności. Ponadto, należy zaznaczyć, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje zarówno straty, które poszkodowany poniósł, jak i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W przypadku gdy poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Naprawienie szkody powinno nastąpić, zgodnie z KC, według wyboru poszkodowanego, czyli przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Jeśli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Odpowiedzialność deliktowa wiąże się z popełnieniem czynu niedozwolonego. Opiera się ona na zasadzie winy, ale jest możliwa również na podstawie zasady ryzyka czy słuszności. Zasada winy w uproszczeniu sprowadza się do tego, że kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia. Odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto szkodę wyrządził, lecz także ten, kto na przykład nakłonił inną osobę do jej wyrządzenia albo był jej w tym pomocny, jak również taka osoba, która świadomie skorzystała z wyrządzonej drugiemu szkody.

Oczywiście są sytuacje, w których nie jest odpowiedzialny za szkodę ktoś, kto faktycznie ją wyrządził. Przykładowo nie jest odpowiedzialny za szkodę z danego tytułu ktoś, kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby. Podobnież nie poniesie odpowiedzialności odszkodowawczej ten, kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił bądź ranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie albo do innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.

Tak samo jeśli ktoś z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli podczas wyrządzenia szkody. Odpowiedzialności za szkodę z tego tytułu nie poniesie także małoletni, który nie ukończył lat 13.

Czym jest zadośćuczynienie ?

Zadośćuczynienie to świadczenie przysługujące w przypadku szkód na osobie o charakterze niemajątkowym. Ma szczególne znaczenie, zwłaszcza w odniesieniu do najtragiczniejszych wypadków. Zasadniczą jego rolą jest kompensacja, czyli naprawienie krzywdy. Ma ono stanowić pewnego rodzaju złagodzenie cierpień fizycznych i psychicznych poszkodowanego.

Określając wysokość zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę np. długotrwałość leczenia i jego uciążliwość, rozmiar kalectwa, ewentualne oszpecenie, okres dochodzenia poszkodowanego do sprawności, ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, brak możliwości wykonania pracy lub prowadzenia aktywnego życia.

Zadośćuczynienie ma charakter jednorazowy. Jego wysokość odnosi się do wszystkich elementów krzywdy – czyli również do tych konsekwencji odniesionych w wypadku obrażeń, które mogą ujawnić się w przyszłości. Jeśli nie dało się tych konsekwencji przewidzieć, poszkodowany ma prawo do ubiegania się o przyznanie kolejnego świadczenia w przypadku ujawnienia się tzw. nowej krzywdy.

Zadośćuczynienie jest świadczeniem bardzo zindywidualizowanym, a co za tym idzie, oszacowanie jego wysokości może stanowić problem.

Zadośćuczynienie powinno uwzględniać rozmiar trwałych negatywnych następstw doznanego urazu dla zdrowia poszkodowanego oraz wywołanych nimi dolegliwości i cierpień. Obejmuje ono wszystkie cierpienia (cierpienie fizyczne oraz cierpienie psychiczne), zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości. Zadośćuczynienie ma więc charakter całościowy i powinno stanowić rekompensatę pieniężną za całą krzywdę doznaną przez poszkodowanego, mowa jest bowiem o „odpowiedniej sumie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”, przyznawanej jednorazowo” (G. Bieniek, Odpowiedzialność cywilna za wypadki drogowe, Warszawa 2006, s. 267 i nast.).

Zgodnie z poglądami wyrażonymi w bogatej judykaturze SN „ocena kryteriów decydujących o wysokości zadośćuczynienia zależy od okoliczności konkretnej sprawy, natomiast natężenie doznanych krzywd zależy od indywidualnych cech poszkodowanego” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r., II CSK 78/08, LEX nr 420389).

Odszkodowanie a zadośćuczynienie – różnice (podsumowanie)

Jak wspomniano wyżej, pojęcia te są często potocznie używane zamiennie. Nawet w pismach do ubezpieczycieli, poszkodowani zgłaszając swoje roszczenia, używają tych terminów zamiennie.

Pierwsza różnica, polega na tym, że odszkodowanie odnosi się do szkód majątkowych. Szkoda majątkowa obejmuje oprócz szkody rzeczywistej również utracone korzyści.

Zadośćuczynienie natomiast stanowi formę rekompensaty pieniężnej za szkodę niemajątkową. Celem zadośćuczynienia jest załagodzenie przeżyć, związanych z cierpieniem psychicznym lub fizycznym, których doznała osoba pokrzywdzona. Zadośćuczynienie powinno odpowiadać rzeczywistym warunkom życia pokrzywdzonego.

Pomagamy uzyskać zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia z zakresu różnego rodzaju szkód – majątkowych i niemajątkowych. Zapraszamy do kontaktu.

Więcej informacji:

Rzecznik Finansowy