Odszkodowanie i zadośćuczynienie – zasady związane z dochodzeniem roszczeń

Zadośćuczynienie oprócz odszkodowania

W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia oprócz naprawienia szkody sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Jest ono przyznawane oprócz odszkodowania, które może dotyczyć przykładowo zwrotu kosztów leczenia. Zadośćuczynienie jest przyznawane także w wypadku zaistnienia szkody wynikającej z pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.

Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Możliwe jest także dochodzenie zadośćuczynienia w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej z najbliższym członkiem rodziny poszkodowanego. Podobnie w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Jak wylicza się wysokość zadośćuczynienia ?

Wysokość zadośćuczynienia powinna odpowiadać rozmiarowi krzywdy. Decyduje o tym wiele czynników np. stopień negatywnych doznań osoby pokrzywdzonej, wiek pokrzywdzonego, czas trwania dolegliwości, konsekwencje jakie powodują dla funkcjonowania zarówno w dziedzinie jego życia osobistego, jak i społecznego. W związku z tym, iż zadośćuczynienie ma stanowić swoistą rekompensatę szkody niemajątkowej ustalenie jego wysokości jest niezwykle trudne i wymaga uwzględnienia wielu czynników.

Oszacować wartość bólu po utracie sprawności, traumatycznym wypadku czy stracie bliskiej osoby jest znacznie trudniej. Dlatego w tego typu sprawach często powołuje się dowody z opinii biegłych psychologów i psychiatrów, którzy ocenią wpływ zdarzenia na stan psychiczny poszkodowanego. Wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie powinna być dla niego odczuwalna i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne.

Zadośćuczynienie a odszkodowanie – różnice

Główną różnicą dotyczącą odróżnienia z zadośćuczynienie od odszkodowania jest cel jaki ma mieć dane świadczenie. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie szkody niemajątkowej, natomiast odszkodowanie dotyczy szkody majątkowej.

Zdefiniowanie szkody majątkowej nie generuje większych trudności. Jest nią każdy uszczerbek w stanie posiadania, może to być np. uszkodzenie samochodu w kolizji drogowej. Wycena szkody w tym przypadku również jest stosunkowo prosta – poszkodowany powinien przedstawić dokumenty potwierdzające wysokość doznanej szkody. Może to być m. in. rachunek za naprawę samochodu w warsztacie czy faktura za usługę psychologiczną lub rachunek z gabinetu rehabilitacji albo lekarskiego. Ofiara wypadku może żądać zwrotu kosztów leczenia, rehabilitacji, dojazdów do placówek medycznych, zakupów sprzętu medycznego, np. wózka inwalidzkiego czy przystosowania mieszkania do swoich nowych potrzeb.

Natomiast szkoda niemajątkowa, czyli krzywda nie jest już tak łatwa do zdefiniowana. Jest to bowiem zarówno cierpienie fizyczne, jak i cierpienie psychiczne, np. wynikające np. z traumy po wypadku lub ze straty bliskiej osoby. Zadośćuczynienie stanowi niejako pieniężne wyrównanie krzywdy. Z tego rodzaju świadczeniem możemy mieć do czynienia jedynie w przypadku szkody na osobie.

Odszkodowania i zadośćuczynienie za jedną szkodę

Bardzo często zdarza się, że jedno zdarzenie łączy się z powstaniem wielu rodzajów szkód. Może to być szkoda majątkowa i niemajątkowa (krzywda). Wtedy możemy się domagać zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia. Wskutek wypadku samochodowego może powstać szkoda w postaci obrażeń ciała, wiążąca się ze szkodą majątkową i niemajątkową (krzywdą).

Przykładowo jeśli ta sama poszkodowana (pokrzywdzona) osoba nie ma w związku z wypadkiem (obrażeniami) możliwości samodzielnego pracowania, funkcjonowania itp. – powstaje szkoda majątkowa. Ponadto, szkoda może się wiązać z krzywdą, w postaci choćby cierpień, a także oszpecenia (złe samopoczucie, spadek samooceny).

W takiej sytuacji będzie mógł się domagać obu form rekompensaty.

Jeszcze inna sytuacja jest związana z utratą bliskiej osoby w wypadku samochodowym. Powoduje to poczucie krzywdy, pogorszenie sytuacji majątkowej bliskich jeśli zmarły był głównym żywicielem rodziny. W takiej sytuacji obok zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej, można wystąpić z roszczeniem o stosowne odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej.

Zadośćuczynienie po śmierci osoby najbliższej w wypadku

W przypadku zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej powinna to być kwota odpowiednia do doznanej krzywdy. Ubezpieczyciel wypłacając odszkodowania powinien mieć na względzie wiele czynników związanych z tą sytuacją. Przede wszystkim, ustalając takie zadośćuczynienie bierze się pod uwagę – stopień pokrewieństwa ze zmarłym, stopień łączących ich uczuć, cierpienia psychiczne, poczucie krzywdy, osamotnienia i bezsilności wobec trudności życiowych, a także pozbawienie pomocy i opieki osoby bliskiej czy skutki śmierci osoby bliskiej dla poszkodowanego, jakie ujawnić mogą się w przyszłości.

Wysokość odszkodowania nie może być wyższa od szkody faktycznej (doznanej). Oblicza się ją łatwiej niż przy zadośćuczynieniu, ponieważ jej wartość jest dużo bardziej mierzalna, a zarazem łatwiejsza do wykazania i obliczenia.

Oczywiście celem uzyskania odpowiedniego odszkodowania należy mieć na ten fakt dowody. Stanowią je przede wszystkim, faktury i rachunki, które będą stanowić potwierdzenie poniesionych wydatków związanych z leczeniem i rehabilitacją. Celowość wydatków i kosztów, podlegających zwrotowi (odszkodowanie) może potwierdzić opinia biegłego lekarza. Opinia ta potwierdza zasadność przedstawionych kosztów i ich związek z wypadkiem.

Zadośćuczynienie i odszkodowanie to zatem podobne instytucje, które występują czasem jednocześnie w ramach jednej sprawy. Pierwsze, służy do naprawienia szkody niemajątkowej, czyli krzywdy, a drugie – szkody majątkowej.

Jak wylicza się wysokość zadośćuczynienia ?

Czym jest zadośćuczynienie ?

Kluczową sprawą w przypadku szkody osobowej jest wysokość zadośćuczynienia. W przypadku szkód osobowych, tj. niemajątkowych, istotnym składnikiem świadczeń służących wyrównaniu szkody jest właśnie zadośćuczynienie. Oprócz zwrotu kosztów leczenia i różnego rodzaju świadczeń o charakterze odszkodowawczym poszkodowany może ubiegać się o zadośćuczynienie. Ofiara wypadku może żądać zwrotu kosztów leczenia, rehabilitacji, dojazdów do placówek medycznych, zakupów sprzętu medycznego, np. wózka inwalidzkiego czy przystosowania mieszkania do swoich nowych potrzeb. Zadośćuczynienie stanowi wyrównanie krzywdy, szkody niemajątkowej w sensie dosłownym. Szkoda niemajątkowa, czyli krzywda nie jest już tak łatwa do zdefiniowana. Jest to bowiem zarówno cierpienie fizyczne, jak i cierpienie psychiczne, np. wynikające np. z traumy po wypadku lub ze straty bliskiej osoby. Zadośćuczynienie stanowi niejako pieniężne wyrównanie krzywdy. Z tego rodzaju świadczeniem możemy mieć do czynienia jedynie w przypadku szkody na osobie.

Zadośćuczynienie ma charakter jednorazowy. Jego wysokość odnosi się do wszystkich elementów krzywdy – czyli również do tych konsekwencji odniesionych w wypadku obrażeń, które mogą ujawnić się w przyszłości. Jeśli nie dało się tych konsekwencji przewidzieć, poszkodowany ma prawo do ubiegania się o przyznanie kolejnego świadczenia w przypadku ujawnienia się tzw. nowej krzywdy. Zadośćuczynienie jest świadczeniem bardzo zindywidualizowanym, a co za tym idzie, oszacowanie jego wysokości może stanowić problem. Ocena kryteriów decydujących o wysokości zadośćuczynienia zależy od okoliczności konkretnej sprawy, natomiast natężenie doznanych krzywd zależy od indywidualnych cech poszkodowanego.

Jak wylicza się wysokość zadośćuczynienia ?

W związku z tym, iż zadośćuczynienie ma stanowić swoistą rekompensatę szkody niemajątkowej ustalenie jego wysokości jest niezwykle trudne i wymaga uwzględnienia wielu czynników, do których można zaliczyć m. in.:

nasilenie cierpień fizycznych,
długotrwałość choroby,
rozmiar kalectwa,
trwałość następstw zdarzenia,
oraz konsekwencje uszczerbku na zdrowiu w życiu osobistym i społecznym poszkodowanego.

Określając wysokość zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę również ewentualne oszpecenie, okres dochodzenia poszkodowanego do sprawności, ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, brak możliwości wykonania pracy lub prowadzenia aktywnego życia.

Oszacować wartość bólu po utracie sprawności, traumatycznym wypadku czy stracie bliskiej osoby jest znacznie trudniej. Dlatego w tego typu sprawach często powołuje się dowody z opinii biegłych psychologów i psychiatrów, którzy ocenią wpływ zdarzenia na stan psychiczny poszkodowanego. Wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie powinna być dla niego odczuwalna i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne.

Wysokość zadośćuczynienia powinna odpowiadać rozmiarowi krzywdy. Decydujący jest zatem:

stopień negatywnych doznań osoby pokrzywdzonej;
wiek pokrzywdzonego;
czas trwania dolegliwości;
konsekwencje, jakie powodują dla jego funkcjonowania zarówno w dziedzinie jego życia osobistego, jak i społecznego.

Odszkodowanie a zadośćuczynienie – różnice

Odszkodowanie a zadośćuczynienie – dwa pokrewne pojęcia z zakresu prawa cywilnego

Osoba poszkodowana w wypadku może otrzymać kilka różnych świadczeń mogą to być m. in. zadośćuczynienie i zadośćuczynienie. Należy do nich także renta. Te dwa główne sposoby naprawienia szkody (odszkodowanie i zadośćuczynienie) często stosowane są zamiennie, jednak nie są to pojęcia tożsame. Czym jest odszkodowanie a czym zadośćuczynienie ?

Bardzo często oba te pojęcia są w języku potocznym stosowane zamiennie, nie jest to jednak prawidłowe. Główną cechą odróżniającą zadośćuczynienie od odszkodowania jest cel jaki ma mieć dane świadczenie. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie szkody niemajątkowej, natomiast odszkodowanie dotyczy szkody majątkowej.

Kto może ubiegać się o przyznanie odszkodowania?

Odpowiedzialność odszkodowawcza może wynikać z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego bądź z czynu niedozwolonego.

Odpowiedzialność odszkodowawcza może być zatem kontraktowa lub deliktowa. Ta pierwsza, powoduje, że dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Co do zasady dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania. W przypadku przedsiębiorców należyta staranność powinna być dodatkowo oceniana z uwzględnieniem profesjonalnego charakteru wykonywanej działalności. Ponadto, należy zaznaczyć, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje zarówno straty, które poszkodowany poniósł, jak i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W przypadku gdy poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Naprawienie szkody powinno nastąpić, zgodnie z KC, według wyboru poszkodowanego, czyli przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Jeśli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Odpowiedzialność deliktowa wiąże się z popełnieniem czynu niedozwolonego. Opiera się ona na zasadzie winy, ale jest możliwa również na podstawie zasady ryzyka czy słuszności. Zasada winy w uproszczeniu sprowadza się do tego, że kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia. Odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto szkodę wyrządził, lecz także ten, kto na przykład nakłonił inną osobę do jej wyrządzenia albo był jej w tym pomocny, jak również taka osoba, która świadomie skorzystała z wyrządzonej drugiemu szkody.

Oczywiście są sytuacje, w których nie jest odpowiedzialny za szkodę ktoś, kto faktycznie ją wyrządził. Przykładowo nie jest odpowiedzialny za szkodę z danego tytułu ktoś, kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby. Podobnież nie poniesie odpowiedzialności odszkodowawczej ten, kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił bądź ranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie albo do innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.

Tak samo jeśli ktoś z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli podczas wyrządzenia szkody. Odpowiedzialności za szkodę z tego tytułu nie poniesie także małoletni, który nie ukończył lat 13.

Czym jest zadośćuczynienie ?

Zadośćuczynienie to świadczenie przysługujące w przypadku szkód na osobie o charakterze niemajątkowym. Ma szczególne znaczenie, zwłaszcza w odniesieniu do najtragiczniejszych wypadków. Zasadniczą jego rolą jest kompensacja, czyli naprawienie krzywdy. Ma ono stanowić pewnego rodzaju złagodzenie cierpień fizycznych i psychicznych poszkodowanego.

Określając wysokość zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę np. długotrwałość leczenia i jego uciążliwość, rozmiar kalectwa, ewentualne oszpecenie, okres dochodzenia poszkodowanego do sprawności, ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, brak możliwości wykonania pracy lub prowadzenia aktywnego życia.

Zadośćuczynienie jest świadczeniem bardzo zindywidualizowanym, a co za tym idzie, oszacowanie jego wysokości może stanowić problem.

Zadośćuczynienie powinno uwzględniać rozmiar trwałych negatywnych następstw doznanego urazu dla zdrowia poszkodowanego oraz wywołanych nimi dolegliwości i cierpień. Obejmuje ono wszystkie cierpienia (cierpienie fizyczne oraz cierpienie psychiczne), zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości. Zadośćuczynienie ma więc charakter całościowy i powinno stanowić rekompensatę pieniężną za całą krzywdę doznaną przez poszkodowanego, mowa jest bowiem o „odpowiedniej sumie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”, przyznawanej jednorazowo” (G. Bieniek, Odpowiedzialność cywilna za wypadki drogowe, Warszawa 2006, s. 267 i nast.).

Zgodnie z poglądami wyrażonymi w bogatej judykaturze SN „ocena kryteriów decydujących o wysokości zadośćuczynienia zależy od okoliczności konkretnej sprawy, natomiast natężenie doznanych krzywd zależy od indywidualnych cech poszkodowanego” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r., II CSK 78/08, LEX nr 420389).

Odszkodowanie a zadośćuczynienie – różnice

Jak wspomniano wyżej, pojęcia te są często potocznie używane zamiennie. Nawet w pismach do ubezpieczycieli, poszkodowani zgłaszając swoje roszczenia, używają tych terminów zamiennie.

Pierwsza różnica, polega na tym, że odszkodowanie odnosi się do szkód majątkowych. Szkoda majątkowa obejmuje oprócz szkody rzeczywistej również utracone korzyści.

Zadośćuczynienie natomiast stanowi formę rekompensaty pieniężnej za szkodę niemajątkową. Celem zadośćuczynienia jest załagodzenie przeżyć, związanych z cierpieniem psychicznym lub fizycznym, których doznała osoba pokrzywdzona. Zadośćuczynienie powinno odpowiadać rzeczywistym warunkom życia pokrzywdzonego.

Pomagamy uzyskać zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia z zakresu różnego rodzaju szkód – majątkowych i niemajątkowych.